De regering komt geld tekort en zoekt naar inkomsten. Ik heb een voorstel: schaf de biobrandstof af. Dat levert €110 miljoen per jaar op en is goed voor het milieu. Van de EU moeten wij biobrandstof toevoegen aan benzine en diesel. [1] In 2020 moet dat 10% zijn van wat we tanken.[2] Deze maatregel zou de broeikasgassen verminderen Stiekem creëerde hij ook een nieuwe landbouwsubsidie. Het verbouwen van koolzaad levert slaolie voor biodiesel, en de subsidie daarop vloeit terug naar de boeren.

Biobrandstof leek een geweldig idee. Auto’s zetten brandstof om in CO2 (koolzuurgas) waardoor de aarde opwarmt. Landbouwgewassen halen die CO2 uit de lucht, leggen het vast in bonen, zaden en granen, en weg is het broeikasgas. Zet dat voedsel om in brandstof  en de kringloop is rond.

Ik hoorde hierover voor het eerst op een congres over voedingsvetten. De spreker vertelde enthousiast hoeveel subsidie hiervoor ging komen. Maar ik rekende na afloop met een collega op een bierviltje uit hoeveel landbouwgrond er nodig was om ons op biobrandstof te laten rijden, en kwam uit op een onmogelijke groot oppervlak. Dat is te begrijpen als je je realiseert waar aardolie, kolen en aardgas vandaan komen. Het zijn de resten van immense hoeveelheden planten en diertjes die zijn bedolven en samengeperst. Die voorraad is gevormd in vierhonderd miljoen jaar en wij maken dat in vierhonderd jaar op, dat is iedere dag een hoeveelheid die in 2000 jaar is gevormd. [3] Dat is met landbouw niet bij te houden, want een rijdende auto verbruikt per uur evenveel calorieën als vijfhonderd mensen. [4] Om 5% van onze benzine en diesel zelf te maken als biobrandstof, zouden we heel Nederland  ten Noorden van de lijn Amsterdam-Enschede moeten ontruimen en inzaaien met koolzaad [5][6].

Biodiesel en bioethanol zijn dus een druppel op een gloeiende plaat. Tenminste, bezien vanuit de auto; voor onze planeet en zijn bevolking zijn ze een ramp. Het maakt eten voor arme mensen onbetaalbaar, het zal voedseltekorten veroorzaken[7] en voor het klimaat helpt het niet.

Allereerst de prijs van eten. Die is via biobrandstof nu gekoppeld aan die van aardolie.[8] Als de biobrandstoffabriek méér biedt voor granen, suiker, soja en palmolie moeten levensmiddelenfabrikanten en supermarkten ook meer betalen, anders blijven de schappen leeg. Voor u is dat niet erg; als u voor eten het dubbele gaat betalen houdt u nog genoeg over. Maar in India en Afrika zijn veel mensen de helft of meer van hun inkomentje kwijt aan voedsel. Door de prijsverhogingen lijden zij honger.

Biobrandstof gaat ook ten koste van onze voedselproductie in de toekomst. Het verbouwen van voedsel kost heel veel water. Een groot deel daarvan komt uit ondergrondse voorraden, en die zijn eindig. Ook de mineralen voor kunstmest raken op, en door onverstandig beheer erodeert de bodem en spoelt vruchtbare grond weg. Van wat wij nu verstoken, zouden generaties kunnen eten. Er zou tweede-generatie biobrandstof komen uit gras en takken in plaats van voedsel, maar of dat iets wordt is onzeker, en het lost de landbouwproblemen niet op. [9]

Het ergste is dat biobrandstof de uitstoot van broeikasgas niet vermindert. Van het broeikasgas dat bij het verbranden van brandstof vrijkomt wordt netto vrijwel niets verwijderd door productie van nieuwe biobrandstof. Netto kan het produceren en verstoken van biobrandstof zelfs meer broeikasgas opleveren dan gewone benzine en diesel.[10] Weliswaar nemen landbouwgewassen tijdens het groeien CO2 op, maar daarbij wordt een hoop fossiele brandstof verbruikt: voor tractors, maar ook voor het maken van kunstmest, zaden en pesticiden. Bovendien kost het energie om slaolie om te zetten in autobrandstof [11].  Belangrijker nog is dat er voor ieder hectare landbouwgrond die wordt opgeëist voor biobrandstof, een extra hectare veengrond of oerwoud moet worden ontgonnen voor voedselproductie.[12] Bij dat ontginnen en afbranden komt heel veel broeikasgas vrij.[13] Het verbouwen van voedsel en omzetten ervan in brandstof onttrekt daarom als je alles meerekent nauwelijks broeikasgas aan de lucht, en bij het rijden stoot biobrandstof evenveel CO2 uit als benzine of diesel.

Biobrandstof is een schandaal en we moeten er onmiddellijk mee stoppen. De biobrandstofindustrie en gelieerde onderzoekers zullen moord en brand schreeuwen, maar daar staat de milieubeweging tegenover, want die laten zich niet langer in de luren leggen,[14] en de boeren hebben het bij de huidige voedselprijzen niet meer nodig. Het mooiste is dat afschaffen van biobrandstof geld oplevert. Biobrandstof is duurder dan gewone benzine en daarvoor betaalt u aan de pomp een cent per liter extra. Per jaar is dat met zijn allen €112 miljoen.[15] Als de regering het bijmengen afschaft en 1 cent extra accijns heft, blijft de prijs hetzelfde, het nationaal tekort wordt minder, en we doen iets goeds voor de wereld. Afschaffing zal wrijving met Brussel geven, maar de EU heeft boter op zijn hoofd en is misschien blij als iemand ze van dit gedrocht verlost.

Honderd miljoen per jaar winst, goed voor het milieu en een lange neus naar Brussel. Regering, wat wilt u nog meer?



Zie voor meer informatie over dit onderwerp: Katan, M.B., Rabbinge, R. & Van Swaaij, W., 2006. Toekomst voor biodiesel is illusie. Financieel Dagblad, p.7.

[1] Brief Staatsecretaris van Geel aan 2e Kamer mrt 2006, KvI2006223088. “De referentiewaarde voor deze streefcijfers bedraagt 2% op 31 december 2005 en 5,75% op 31 december 2010 van de totale hoeveelheid benzine en diesel die voor vervoersdoeleinden wordt aangeboden. Vanaf 2007: Verplichtstelling voor minimaal aandeel biobrandstoffen van 2% in 2007 oplopend naar 5,75% in 2010. Verplichtstelling kan niet eerder omdat regelgeving pas op 1 januari 2007 gereed kan zijn”.

[2] Richtlijn 2009/28/EG van het Europees Parlement en de Raad:  ‘…een bindend minimumstreefcijfer van 10 % dat alle lidstaten moeten halen voor het aandeel biobrandstoffen in het totale gebruik van benzine en diesel voor het vervoer, uiterlijk in 2020’

[3] Het heeft 400 miljoen jaar gekost om de fossiele brandstoffen te vormen (Patzek T. W. and Pimentel D., “Thermodynamics of Energy Production from Biomass,” Critical Reviews of Plant Sciences, 24 1-38, 2005.) Ik neem aan dat we die in 400 jaar opbranden, tussen 1900 en 2300. Dat betekent dat we in één jaar opmaken wat in een miljoen jaar is gevormd, en in een dag de hoeveelheid die is gevormd in een miljoen jaar gedeeld door 365.25 dagen per jaar is 2738 jaar. Dit is deels een overschatting omdat niet alle fossiele brandstof zal worden gedolven, anderzijds is het een onderschatting omdat het tempo van verbranding tussen 1900 en nu sterk is gestegen.

[4] Een mens verbruikt per etmaal 10 megajoule (MJ), dus per uur 10/24 is 0.4 MJ. Een rijdende auto rijdt in een uur 100 km. Bij een verbruik van 1 liter op 14 km kost dat 7 liter benzine = 234 MJ = 562 x de hoeveelheid van een mens. Gelukkig staan auto’s meestal stil, maar per jaar gebruikt een auto toch zeven keer zoveel calorieën als een mens.

[5] Vereist is 1,4 miljoen hectare  koolzaad. Tabel 5.1 in : Bas Janssens et al. Beschikbaarheid Koolzaad Voor Biodiesel. Rapport 6.05.07 Landbouw Economisch Instituut (LEI), Den Haag, April 2005 . Ik heb dit omgerekend van alleen dieselproductie naar totale vereiste hoeveelheid verkeersbrandstof. Daarbij heb ik gerekend dat van elke liter biodiesel 0,5 liter opgaat bij de verbouw en productie.

[6] CBS Bodemgebruik 2000. Grondoppervlak is gerekend exclusief oppervlaktewater.

[7] Nonhebel, S. & Kastner, T., 2011. Changing demand for food, livestock feed and biofuels in the past and in the near future. Livestock Science, 139(1-2), pp.3–10.

[8] Stichting Onderzoek Wereldvoedselvoorziening van de Vrije Universiteit. Annual Report 2010

[9] Voorstanders van biobrandstof betogen dat productie van biobrandstof uit voedsel slechts een eerste stap is en dat er een tweede generatie aankomt gemaakt uit takken, gras en ander oneetbaar materiaal. Die tweede generatie biobrandstof is echter nog ver weg (International Energy Agency, OECD, 2008. From 1st- to 2nd generation biofuel technologies.). Bovendien blijft het verdringingsargument gelden. Je hebt er heel veel landbouwgrond en water voor nodig. Ook het vervoer is een probleem wat je kunt takken niet door een pijpleiding persen.

[10] Searchinger, T. et al., 2008. Use of U.S. croplands for biofuels increases greenhouse gases through emissions from land-use change. Science (New York, N.Y.), 319(5867), pp.1238–1240.

Reijnders L, 2008. Transport biofuels – a life-cycle assessment approach. CAB Reviews: Perspectives in Agriculture, Veterinary Science, Nutrition and Natural Resources, (3), p. 71.

Pimentel, D. & Patzek, T.W., 2005. Ethanol Production Using Corn, Switchgrass, and Wood; Biodiesel Production Using Soybean and Sunflower. Natural Resources Research, 14(1), pp.65–76.

Scharlemann, J.P.W. & Laurance, W.F., 2008. How Green Are Biofuels? Science, 319(5859), pp.43–44.

EurActiv, 27 January 2012. Biodiesels pollute more than crude oil, leaked data show

[11] John Sheehan et al. Life Cycle Inventory of Biodiesel and Petroleum Diesel for Use in an Urban Bus – Final Report. May 1998. National Renewable Energy Laboratory of the U.S. Department of Energy Operated by Midwest Research Institute. Visited 16 maart 2006. Table 6. (NB fossil fuel omvat hier zowel process energy als grondstoffen  incl methanol)

[12] David Laborde, International Food Policy Research Institute. Assessing the land use change consequences of European biofuel policies. European Commission, 2011. Dit rapport laat zien dat twee derde van de door de EU aangenomen besparingen op broeikasgassen door biobrandstof verdwijnt als je het effect verrekend van Indirect Land Use Change. Er resteert dan een gemiddelde besparing van 21% als fossiele brandstof geheel wordt vervangen door biobrandstof. Dit rapport gaat er echter van uit dat zonder deze correctie de besparing 50% bedraagt, want dat wil de EU. Dat is echter totaal niet realistisch; de besparing door het gebruik van bijvoorbeeld alcohol uit mais in plaats van gewone benzine is 0% of nog erger. Bij een relaistische schatting van de besparingen door biobrandstoffen blijft er vermoedelijk niets over van de besparingen.

[13] Stichting Natuur en Milieu. Het verborgen klimaateffect van biobrandstoffen. 2010.

Lapola, D.M. et al., 2010. Indirect land-use changes can overcome carbon savings from biofuels in Brazil. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 107(8), pp.3388–3393.

Verlies van CO2 uit akkerbodems is een wereldwijd verschijnsel en dus niet beperkt tot nieuw ontgonnen grond in de tropen (Vleeshouwers, L. & Verhagen, A., 2002. Carbon emission and sequestration by agricultural land use: a model study for Europe. Global Change Biology, 8(6), pp.519–530).

Hoeveel broeikasgas er precies bespaard dan wel extra geproduceerd wordt dankzij biobrandstof is moeilijk te berekenen; in rapporten gesponsord door belanghebbenden is het resultaat wel eens gunstiger dan in onafhankelijke studies gepulbicleerd in peer-reviewed tijdschriften. Er is echter consensus dat de vermindering van broeikasgas door biobrandstof verwaarloosbaar klein is vergeleken met het effect van zuiniger auto’s of minder rijden. Stel – zeer optimistisch – dat biobrandstof de broeikasgasproductie halveert t.o.v. eenzelfde hoeveelheid gewone brandstof. Het verbruik van brandstof voor wegverkeer in Nederland stijgt met ongeveer een procent per jaar (Energieverbruik door verkeer en vervoer, 1990-2010.). Het complete, eenmalige effect van de huidige toevoeging van 4% biobrandstof wordt dus binnen hoogstens twee jaar teniet gedaan doordat er meer auto’s komen en we meer rijden.

[14] Stichting Natuur en Milieu. Het verborgen klimaateffect van biobrandstoffen. 2010.

Milieudefensie. Juli 2008. Milieubeweging pleit in Straatsburg tegen meer biobrandstof.

Greenpeace Nederland. 25 januari, 2011. Tweede Kamer moet stokje steken voor palmoliediesel die regenwoud bedreigt.

[15] Biobrandstof kost inkoop 22 cent per liter meer dan gewone benzine of diesel. Wat u tankt bevat 4.5% biobrandstof, en daarom betaalt u een cent per liter extra.