Afgelopen donderdag hielden de scholieren weer een klimaatmars. Ze hadden vrijwilligers van boven de 25 gevraagd om te helpen de orde te bewaren.[1] Ik gaf me op, dus ik liep met duizenden kinderen van Dam naar Museumplein. Elders ter wereld demonstreerden honderdduizenden scholieren voor het klimaat, en dat terwijl een half jaar geleden ‘klimaatstaking’ een onbekend woord was.[2] Maar toen kwam Greta.
Greta Thunberg was 15 jaar toen ze voor het parlementsgebouw in Stockholm ging zitten met een bord ‘Schoolstaking voor het klimaat’. Binnen een paar maanden deden scholieren wereldwijd mee en was zij beroemd. Ze hield toespraken voor de klimaattop van de VN, de Europese Commissie en het Economic Forum in Davos.[3] Dit onschuldig ogende meisje van 1,50 m met vlechtjes zei daar tegen een zaal met CEO’s en miljardairs: "Some people, some companies, some decision-makers … have been sacrificing priceless values to continue making unimaginable amounts of money. And I think many of you … belong to that group of people." Harde woorden maar Greta is niet van het pleasen, ze ziet alleen de klimaatcrisis.
Ze weet ook treffend de essentie te formuleren.[4] Bijvoorbeeld van de plannen om CO2op te slaan onder de grond.Beleidsmakers hopen zo van het klimaatprobleem af te komen zonder impopulaire maatregelen zoals minder rijden, vliegen, spullen kopen en vlees eten. De Europese Akademies van Wetenschappen[5] zetten uiteen hoe problematisch die CO2opslag is, maar dat rapport bestaat uit 33 bladzijden vol moeilijke woorden. Greta vatte het voor de Europese Commissie samen in elf seconden: ‘They [plan to apply CO2storage] on a huge planetary scale that is yet to be invented, and that many scientists fear will never be ready in time and will anyway be impossible to deliver at the scale assumed.’[6]Precies wat de experts zeggen maar dan korter.
De onbarmhartige waarheden uit de mond van dit kind hebben haar gemaakt tot de profetes van het klimaat. Toen Theresa May klaagde dat scholieren met dat gestaak schoollessen verspilden[7] antwoordde Thunberg:[8] ‘Dat zou goed kunnen. Maar de politieke leiders hebben 30 jaar verspild.’
Is het waar dat we in 30 jaar niets hebben bereikt? Officieel is in Nederland de uitstoot van broeikasgas sinds 1990 afgenomen met 13%. Dat komt niet door minder CO2maar door minder van de andere twee broeikasgassen, methaan en lachgas.[9]De uitstoot van methaan uit vuilnishopen en van lachgas uit de industrie is grotendeels gestopt[10]. Dat kun je echter maar één keer doen, voor verder verbetering moet de CO2uitstoot omlaag. Die is echter officieel hetzelfde als 30 jaar geleden.[11] In werkelijkheid is hij zelfs toegenomen. Sinds 1990 is de hoeveelheid op Schiphol getankte vliegtuigkerosine bijna verdrievoudigd. Het is nu haast evenveel als wat heel Nederland aan benzine tankt.[12] In de statistieken vind je die toename van kerosine niet terug, want uitstoot van schepen en vliegtuigen telt niet mee. Maar het klimaat trekt zich niets aan van boekhoudtrucs.
Ook bij de duurzame energie zitten er addertjes onder het gras. Van ons energieverbruik heet 7% nu hernieuwbaar.[13] Deels is dat wind en zon maar een groeiend deel komt uit verbranden van biomassa, dus hout, plantenresten en afval. De uitstoot daarvan is officieel nul. De gedachte daarachter is dat bomen en planten weer aangroeien en daarbij de uitgestoten CO2weer vastleggen. Daarom wordt biomassa gestimuleerd met miljarden aan subsidie. Als het afval betreft dat anders toch verbrand wordt is dat prima. Maar alle snoeihout, afgemaaid gras en afgewerkt frituurvet van Nederland wordt al verbrand voor warmte en elektriciteit, er blijft geen takje over.[14] De biomassacentrales die nu gebouwd worden gaan hun hout importeren uit Amerika en Oost-Europa, we worden een van de grootste importeurs van houtpellets ter wereld.[15] Voorstanders zeggen dat dit aanjagen van de vraag naar hout zorgt voor herbebossing en goed bosbeheer. Getuigen ter plekke vertellen een ander verhaal: er worden hele bossen omgezaagd en versnipperd.[16] Ook in ons land wordt de kap van bomen aangejaagd door de hoge prijzen voor biomassa.[17] Misschien groeien daar weer nieuwe bomen voor, maar in de kritieke periode tot 2050 hebben we daar weinig aan, daarvoor groeit een boom te langzaam. In Amerika en Oost-Europa, waar onze houtpellets vandaan komen, is het nog erger; er zijn duurzaamheidsregels voor geïmporteerd hout maar controle en handhaving zijn moeilijk en als het grote geld lokt, lapt men de regels aan zijn laars. Voorlopig maakt houtstook het klimaatprobleem alleen maar erger; hout in elektriciteitscentrales produceert anderhalf keer zoveel CO2als kolen en drie keer zoveel als gas.[18] Daarmee wordt het gunstig effect van windmolens en zonnepanelen voor een flink deel teniet gedaan.
Greta heeft dus gelijk: wij hebben het de laatste 30 jaar alleen maar erger laten worden. Laten we ons daarbij niet verschuilen achter de politici, want die hebben wij zelf gekozen. Gelukkig mag u woensdag weer kiezen. Overweeg eens of de partij van uw keuze echt iets wil doen aan het klimaat. Dat is nog beter dan demonstreren.


[2] LexisNexis, oudste vermelding ‘klimaatstaking’: Knack, 11 januari 2019.
[4] Bijvoorbeeld over de noodzaak van ‘equity’ (ontwikkelingslanden meekrijgen), over scheep- en luchtvaart en over de unanimiteit in de wetenschap: https://twitter.com/GretaThunberg/status/1041369960436703232
[10]http://www.milieufocus.nl/factsheets/afval/afvalverbranding.html
CE Delft. Afvalverwerking en CO2 - Quick scan van de broeikasgasemissies van de afvalverwerkingsector in Nederland 1990 – 2004. Maart 2006.
[11]Compendium voor de Leefomgeving: Emissies broeikasgassen, 1990-2017. www.clo.nl/indicatoren/nl0165-broeikasgasemissies-in-nederland
www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2018/37/co2-uitstoot-in-2017-gelijk-aan-die-in-1990
Bij CBS Statline, Emissies naar lucht door de Nederlandse economie; nationale rekeningen d.d. 30 januari 2019 vindt ik een afname van broeikasgas met slechts 3%, met name als gevolg van een toename van CO2met 12%. De oorzaak van de discrepantie ken ik niet.
[12]CBS Statline, Afzet Motorbrandstoffen. Kerosine 2018: 170 PJ, 3909 mln kg. Dat was 264% van de hoeveelheid in 1990. Totaal motorbenzine: 179 PJ, 4236 mln kg.
[13]6.6% volgens CBS Statline: Hernieuwbare energie; verbruik naar energiebron, techniek en toepassing. Daarvan 1.6% wind en 0.4% zon. CO2besparing dankzij hernieuwbare energie: wind, 4%, zon 1%, biomassa 4%. Overigens valt op die 6.6% wel wat af te dingen. Bruto eindverbruik hernieuwbare energie 2017 was volgens CBS namelijk 139 675 TJ. Als dat 6.6% is dan was totaal energieverbruik dus 100 * 139675/6,60 = 2166 PJ. In werkelijkheid was ons totale energieverbruik in 2017 echter 3150 PJ, of 3806 PJ als je lucht- en scheepvaart meerekent. (CBS Statline: Energiebalans; aanbod, omzetting en verbruik). Dan is het percentage hernieuwbaar 139.7/3806 = 3.7%
[15] Nederland wordt dit jaar een van de top-5 importeurs van houtpellets: Hester van Santen, NRC 10 januari 2019: ‘Nederland in top-5 grootste importeurs’: www.nrc.nl/nieuws/2019/01/10/bijstook-nederland-in-top-5-grootste-importeurs-houtpellets-a3357525 Onderliggende publikatie: Walker, S., and Strauss, W. (2019). 2019 wood pellet markets outlook. Canadian Biomass.
[16] Video’s hoe in VS bomen worden versnipperd voor houtpelletproductie:
CCTV november 2014. US wood pellet industry stirs environmental controversy. www.youtube.com/watch?v=Ek_fIoeBRpI
Zembla 2017: https://npo.nl/zembla/22-03-2017/VARA_101382224
Zie ook: https://energynews.us/2019/02/08/southeast/n-c-gov-roy-cooper-expresses-concern-over-wood-pellet-emissions/
www.charlotteobserver.com/opinion/op-ed/article184561713.html
[18]CO2productie uit hout is hoger omdat hout meer CO2produceert per MJ geproduceerde warmte,*) en omdat het rendement van warmte uit hout voor electriciteitsproductie lager is dan van kolen en gas.**)
*) Uitstoot CO2bij warmteproductie: Rijksdienst voor Ondernemend Nederland RVO, and Zijlema, P.J. (2017). Nederlandse lijst van energiedragers en standaard CO2 emissiefactoren.
**) Rendement van electriciteitscentrales op biomassa is 32% (BASIS / Aebiom / EU (2015). Conversion efficiency of biomass). Op kolen is het 42% en op gas 55% (fig. 9.1 in Technische Universiteit Delft Faculteit Techniek, Bestuur en Management (2009). De regelbaarheid van elektriciteitscentrales - Een quickscan in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken.)
Zie ook: https://en.wikipedia.org/wiki/Combined_cycle_power_plant; https://energyeducation.ca/encyclopedia/Supercritical_coal_plant